Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle yaşanan “gıda krizi” riskinin ortadan kaldırılmasına yönelik Türkiye’nin çabalarıyla oluşturulan ‘tahıl koridoru’ndan bugüne kadar 501 gemi ile 12 milyon tondan fazla tahıl taşındı.
Türkiye’nin ağır diplomatik çabaları sonucu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres başkanlığında 22 Temmuz’da imzalanan Karadeniz Tahıl Girişimi belgesi çerçevesinde Müşterek Koordinasyon Merkezi kuruldu. Tahıl ürünlerinin güvenli transferi buradan takip edilmeye başlandı.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın ilgili taraflarla yaptığı görüşmeler ve Müşterek Uyum Merkezi’nin yoğun çalışmaları sonucu tahıl yüklü ilk gemi 1 Ağustos’ta Odessa Limanı’ndan hareket etti.
İlk gemi 26 bin ton mısır taşıdı
Ukrayna limanlarından 120 günü kapsayan anlaşma çerçevesinde ayrılan ilk gemi olma özelliğini taşıyan Razoni isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi, taşıdığı 26 bin ton mısır ile Lübnan’ın Tripoli Limanı’na doğru hareket etti.
Razoni’nin hareketinden dört gün sonra Panama bayraklı Navistar İrlanda, Malta bayraklı Rojen, İtalya ve Türk gemisi Polarnet Kocaeli’ye hareket etti. Üç gemi yaklaşık 60 bin ton tahıl ile Odessa ve Çernomorsk limanlarından ayrıldı. Bunların ardından Mustafa Necati, Star Helena, Glory, Riva Wind, Sacura, Arizona, Ocean Lion, Rahmi Yağcı, Sormovskiy 121 seyrine başlarken 13 Ağustos itibarıyla ayrılan gemilerin sayısı 17’ye ulaştı. Kelam konusu gemilerden büyük kısmı Tekirdağ, İskenderun ve İzmir üzere Türkiye’deki limanlara ulaştı. İlk geminin ayrılmasının ardından iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25’e ulaşırken taşınan tahıl ölçüsü 800 bin tonu geçti.
Dünya genelinde besin krizi yaşanmasının önüne geçmek için yapılan çalışmalar sonucunda varılan mutabakat yalnızca Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, birebir vakitte İstanbul’da kontrolü yapılan gemilerin Ukrayna limanlarına giderek tahıl sevkiyatı yapmasını da kapsıyordu. Bu çerçevede İstanbul Boğazı’ndan denetimi yapılarak Ukrayna’ya giden ilk gemi Barbados bayraklı Fulmar S oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı’ndan alarak İzmir’e ulaştırdı.
Krizin aşılmasında ‘lider diplomasisi’ etkisi
Rusya, 29 Ekim’de Sivastopol’da gerçekleştirilen saldırılar nedeniyle tahıl girişiminin geçici olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye’deki makamlara iletti. Bununla birlikte Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu. Krizin daha da derinleşmesine mahzur olmak için Türkiye harekete geçti. Cumhurbaşkanı Erdoğan bahse ait, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy ile telefon görüşmeleri gerçekleştirdi. ‘Lider diplomasisi’ yürüten Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatları doğrultusunda, Ulusal Savunma Bakanı Akar da tahıl koridorunun açık kalmasına yönelik ağır çalışmalar yaptı.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Sayın Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile yakın temas içinde olan Akar, görüşmelerinde tahıl teşebbüsünün tüm taraflar için faydalı olduğu, bunun bozulmasının tüm taraflar için badire oluşturacağını vurguladı.
Tahıl krizinin tahliline yönelik çalışmalar çerçevesinde mayıs ayında hayata geçirilen ‘kırmızı hat’ diplomasisi de bu süreçte Bakan Akar’ın talimatı üzerine yeniden aktive edildi. Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri, anlaşmanın uzatılmasına yönelik Ukrayna ve Rusya askeri yetkilileri ile bu hat üzerinden yoğun görüşmeler gerçekleştirdi. Telefon diplomasisi ve yoğun görüşmelerin ardından Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, tahıl koridorunun temellerinin atıldığı Kalender Kasrı’nda bir ortaya geldi. Olumlu geçen görüşmelerin akabinde muahedenin geçerliliğinin dolmasına iki gün kala Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada, ‘Anlaşmanın 120 gün süreyle uzatılmasına’ karar verildiğini kamuoyuna duyurdu.
200’den fazla gemi intikali tamamladı
Ukrayna limanlarından dün itibarıyla ayrılan gemi sayısı 501’e ulaşırken sevkiyatı gerçekleştirilen buğday, mısır, arpa üzere tahıl eserlerinin ölçüsü 12 milyon tonu geçti. Ukrayna limanlarından tahıl yükü ile ayrılan gemilerden 200’den fazlası belirlenen limanlara intikali tamamlandı. – ANKARA
